Νίκος Φλώρος: Η Τέχνη από κουτάκια... σε “κουτάκια δεν χωράει”

Ο διάσημος “γητευτής του αλουμινίου” μίλησε χωρίς περιστροφές όχι για τα έργα του - άλλωστε αυτά κοσμούν κορυφαία ιδρύματα - αλλά για τις προσωπικές του ανησυχίες.

Έχει λάβει Grand Prize δια χειρός του διευθυντή του Μητροπολιτικού Μουσείου της Νέας Υόρκης για το έργο του “Red Queen Elizabeth”. Ασφαλώς η παγκόσμια καταξίωση για τον Αρκά γλύπτη Νίκο Φλώρο καλά κρατεί. Ξένες Κυβερνήσεις, διεθνείς οργανισμοί σκεπτικιστών και ταγών της διανόησης καθώς και δεκάδες μουσεία ανά τον Κόσμο έχουν τιμήσει ποικιλοτρόπως τον σπουδαίο Έλληνα Καλλιτέχνη.

Στην ακόλουθη συνέντευξη ο διάσημος “γητευτής του αλουμινίου” μίλησε χωρίς περιστροφές όχι για τα έργα του - άλλωστε αυτά κοσμούν κορυφαία ιδρύματα - αλλά για τις προσωπικές του ανησυχίες τόσο ανθρώπινες όσο και καλλιτεχνικές...

- Κύριε Φλώρο, επί της ουσίας επιλέγετε βιομηχανικά απομεινάρια και τα μετατρέπετε σε έργα υψηλής Τέχνης...

Σημασία έχει η ιδέα και η έμπνευση. Ποιος θα μπορούσε να φανταστεί πως ο Μιχαήλ Άγγελος θα φιλοτεχνούσε την οροφή της Καπέλα Σιξτίνα με κρόκους αυγών και χρώμα. Εγώ έχω επιλέξει τα κουτάκια από αλουμίνιο, με ενδιαφέρει η λάμψη τους και τα χρώματα που βγάζει το υλικό. Επειδή είναι ένα μέταλλο που χαρακτηρίζει την εποχή μας και έχει πολυδιάστατη σημασία, ενώ περνά πολλά μηνύματα ακόμη και της ανακύκλωσης. Η χρονική περίοδος που διανύουμε είναι υπέρ - καταναλωτική και ο κόσμος δεν προτιμά την πνευματική τροφή. Τα κουτάκια αλουμινίου τα αποδομώ, τα μετατρέπω και τα αναγάγω από σύμβολο της καταναλωτικής κοινωνίας σε έργα Τέχνης.

- Παρά το νεαρόν της ηλικίας σας έχετε στον κλάδο σας κατακτήσει σχεδόν τα πάντα. Χρυσά βραβεία ακόμη και από το Μητροπολιτικό Μουσείο της Νέας Υόρκης, καθώς τα έργα σας κοσμούν τις αίθουσες του, βραβεία από τους παγκόσμιους σκεπτικιστές, έχετε δεχτεί προσκλήσεις από δημάρχους Μητροπόλεων και ξένες πρεσβείες ώστε να σας τιμήσουν. Έχει επέλθει ο κορεσμός για εσάς;

Εγώ αισθάνομαι σαν να μην έχω κατακτήσει τίποτα. Ούτε τους στόχους μου έχω ολοκληρώσει. Πρέπει ως άνθρωπος να διακατέχεσαι από ταπεινότητα ώστε να καταφέρεις να δημιουργήσεις ως Καλλιτέχνης. Αν προβάλεις τον εγωισμό και αρχίσεις τα εγώ κέρδισα, κατέκτησα, έκανα τότε επέρχεται η εωσφορική πτώση... Ήθελα πάντα να προσφέρω στον κόσμο, όχι ως Νίκος Φλώρος αλλά ως Καλλιτέχνης που πέρασε πολυδιάστατα μηνύματα στις επόμενες γενιές, Προσωπικά θαυμάζω γλυπτά αρχαίων Ελλήνων αγνώστων γλυπτών, καθώς δεν αναγράφεται το όνομα τους επάνω... Ωστόσο τίποτα δεν εμποδίζει το γλυπτό να στέκεται αγέρωχο στο πέρασμα των χιλιετιών και να γίνεται αντικείμενο έρευνας και θαυμασμού. Αν με ρωτήσεις τι θέλω να κερδίσω εγώ μέσα από την διαδικασία της δημιουργίας... την ψυχή μου! Αυτό και μόνο...

- Πολλοί καλλιτέχνες έχουν περάσει από διαφορετικά στάδια, απαξίωσης, θαυμασμού, υποτίμησης και τούμπαλιν. Εσείς έχετε εισπράξει την απαξίωση για κάποια έργα σας;

Πάρτε παράδειγμα τον Βαν - Γκόνγκ. Όσο ζούσε δεν είχε λεφτά ούτε για χρώματα. Θεωρούνταν από τους πιο αποτυχημένους ζωγράφους, σε σημείο που ποτέ δεν κατάφερε να πραγματοποιήσει ούτε μια έκθεση... Μετά το θάνατο του τα έργα του αναγνωρίστηκαν και αξίζουν εκατομμύρια δολάρια. Σε αυτή την περίπτωση έχουμε να κάνουμε με τον χρονισμό καθώς ο συγκεκριμένος ήταν πολύ μπροστά από την εποχή του. Η Τέχνη πολλές φορές δεν συμβαδίζει με την εποχή της. Καταρχήν δεν υπάρχει καλή ή κακή Τέχνη. Οι πίνακες του Μοντιλιάνι λογοκρίθηκαν απίστευτα για τα σημερινά δεδομένα όμως για την εποχή του ήταν πορνογραφικό υλικό. Πέθανε πάμφτωχος σε μια σοφίτα... Έγλυφε την ζάχαρη στα τραπέζια των καφέ στο Παρίσι για να ξεγελάσει την πείνα του...

Εγώ προσωπικά δεν έχω απαξιώσει ποτέ έργο κανενός καλλιτέχνη.

- Εχετε τύχει, ευρισκόμενος εν ζωή, να αναγνωριστείτε παγκοσμίως από τους απανταχού θεσμικούς φορείς της Τέχνης και του Πολιτισμού... Θα επεκτείνω όμως την προηγούμενη μου ερώτηση. Θα μπορούσατε να ζείτε ως απαξιωμένος Καλλιτέχνης και να συνεχίσετε να δημιουργείτε;

Είδαμε τον τελευταίο καιρό πολλούς καλλιτέχνες που απαξιώθηκαν λόγω του #metoo. Ο κόσμος δεν διαχωρίζει την προσωπική ζωή από την αξία ενός έργου. Ουκ ολίγοι άνθρωποι φέρουν και μια σκοτεινή πλευρά. Ο Καραβάτζιο ήταν ένας από τους μεγαλύτερους Κλασσικούς ζωγράφους αλλά και ό,τι χειρότερο: Εγκληματίας, δολοφόνος και μέθυσος. Αυτή όμως η αρνητική και αποτρόπαια φύση του δεν τον εμπόδιζε να διαθέτει ένα τεράστιο ταλέντο ως Καλλιτέχνης. Ακριβώς επειδή δημιουργούσε αριστουργήματα βρισκόταν υπό την προστασία του Πάπα και εξασφάλιζε συνέχεια συγχωροχάρτια, αν και είχε μπει φυλακή πολλές φορές… Αυτή η κατάσταση δεν απαξίωνε το έργο του.

Σήμερα εκτιμώ πως πάμε να περάσουμε στο άλλο άκρο, καθώς αφήνουμε πολύ χώρο στην υποκρισία υπό μορφή ηθικής. Εδώ, ας μην πάμε τόσο μακριά κάποτε όταν ήσουν Κουμουνιστής σε απαξίωναν καθολικά, και ως άνθρωπο και φυσικά λογοκρίνονταν με σφοδρότητα πάσης φύσεως έργα σου. Θυμάμαι χαρακτηριστικά επί χούντας, ήμουν μικρό παιδάκι και ο πατέρας μου είχε κρυμμένους στο σπίτι δίσκους του Θεοδωράκη. Μια μέρα έλειπαν όλοι, βρίσκω ένα δίσκο τον βάζω στο πικ - απ και αρχίζει να παίζει το Ένα το Χελιδόνι” κατενθουσιάστηκα από τους στίχους, την ερμηνεία και την μουσική παιδάκι ήμουν το έβαλα στη διαπασών. Διαισθάνθηκα την ουσία της Τέχνης δέν ήξερα ούτε τι πρέσβευε το τραγούδι, ούτε ποιος ήταν ο Θεοδωράκης, ούτε ο Ελύτης, Όμως με άγγιξε το άκουσμα. Ξαφνικά, μπαίνει μέσα ο πατέρας μου αλαφιασμένος, μου δίνει ένα χαστούκι, βγάζει τον δίσκο και μου λέει: Μην το ξαναπαίξεις αυτόν το δίσκο ποτέ! Είναι απαγορευμένος! Απαγορεύεται να ακούς τέτοια μουσική! Μου προξένησε μεγάλη απορία γιατί δηλαδή μια τόσο όμορφη μουσική και ένα αριστούργημα να είναι απαγορευμένο.

Εκεί ξεκίνησε μέσα μου και μια σύγκρουση. Και για να απαντήσω τελικά στο ερώτημα σας, ναι θα συνέχιζα και ως απαξιωμένος να δημιουργώ. Πέραν από την επιτυχία και την αποτυχία μετρά η χαρά της δημιουργίας που προσλαμβάνεις…

Δεν δημιουργείς ένα έργο για να δοξαστείς. Παράγεις καλλιτεχνικά το αποτέλεσμα μιας στοχευμένης έμπνευσης. Αν κάνω ένα έργο για να αποκτήσω μια ταξική ταυτότητα τότε είμαι ένας αποτυχημένος ως Καλλιτέχνης και προφανώς περνάω στην κατηγορία του… “ψώνιου”.

- Έχετε αναφερθεί σε συνέντευξη σας στον “Καρχαρία στην φορμόλη” του Χέρστ. Εκτιμάτε πως τα τελευταία παγκόσμια μηνύματα και οι οιωνοί προάγουν το ενδεχόμενο να “ζωντανέψει”;

Ο Ντάμιεν Χέρστ είχε πιάσει το νόημα της εποχής του, χρησιμοποίησε πρωτότυπα υλικά για να περάσει τα πολυδιάστατα πολιτικά μηνύματά του. Έτσι αναγνωρίστηκε παγκοσμίως. Δεν είναι κάτι που δεν έχει ξαναγίνει και την δεκαετία του ’50 στα πρώτα μεταπολεμικά χρόνια, η Τέχνη αναδείκνυε τα σημεία των καιρών και κυριαρχούσε.

- Επί της ευκαιρίας να εστιάσουμε λίγο, νομίζω κύριε Φλώρο πως πλέον επικυριαρχεί η Τεχνητή Νοημοσύνη...

Ναι, όμως αν χρησιμοποιηθεί με σύνεση μπορεί να βοηθήσει ακόμη και την Τέχνη. Η Τεχνητή νοημοσύνη είναι δυνατόν να είναι φίλος του ανθρώπου, επιμένω αν φυσικά δεν αρχίσει να υπηρετεί και να διευκολύνει συγκεκριμένα συμφέροντα. Δεν θα ήταν ορθό να παραδίδουμε τέτοια όπλα άνευ όρων σε Ολιγαρχίες. Ο άνθρωπος έχει φτιαχτεί να είναι ελεύθερος και αυτούσιος. Αυτό είναι το εγχειρίδιο του Δημιουργού μας.

- Έχετε δηλώσει υπέρμαχος της Αρχής της Βοσκής και του “Εδώ και Τώρα′ να ζεις κανείς σαν το μικρό παιδί που ανέμελο για την κάθε του στιγμή δημιουργεί στην άμμο πύργους και κάστρα, χωρίς να νοιάζεται αν αυτό που κατασκευάζει είναι πετυχημένο ή αποτυχημένο...

Μα τι είναι άλλωστε η ευτυχία; Να ζεις αμέριμνος στο “εδώ και τώρα”. Να μην καταπιέζεσαι για τίποτα. Οι ανασφάλειες και η ματαιοδοξία που διώχνουν την ευτυχία σαν μια γάτα που πλησιάζει ένα πουλί πηγάζουν από τον αρχέγονο φόβο του θανάτου. Δεν θέλουμε να αποδεχτούμε την μοιραία μας κατάληξη, αυτό είναι όλο.

- Εσείς φοβάστε περισσότερο ως Καλλιτέχνης ή ως άνθρωπος; Διαχωρίζεται ο φόβος;

Ναι, διαχωρίζεται κάποιες στιγμές... Εμείς οι Καλλιτέχνες διακατεχόμαστε από ένα είδος διαστροφής: Υπεραναλύουμε τα πάντα. Φανταστείτε να δούμε τι υπάρχει πάνω σε ένα τραπέζι μέσα από ένα μικροσκόπιο. Προφανώς θα τρομάξουμε με την αλήθεια. Εμείς θέλουμε να την αντικρίσουμε γιατί μας βοηθά να ατενίσουμε στο μέλλον. Γενικά οι Καλλιτέχνες δεν είμαστε ευτυχισμένα όντα. Προσωπικά, ο μεγαλύτερος μου φόβος είναι ο χρόνος. Φοβάμαι ότι δεν θα προλάβω να δημιουργήσω όσα έργα θα ήθελα. Την δική μου καμπυλότητα στον χρόνο δεν θα καταφέρω να την ξεπεράσω. Θεωρώ τον χρόνο ως τον μεγαλύτερο μου εχθρό, ένα αδυσώπητο στοιχείο που με στοιχειώνει...

- Τα έργα σας κοσμούν τα μεγαλύτερα μουσεία του πλανήτη, αλλά στην γενέτειρά σας Τρίπολη δεν απαντούμε ούτε μια εκδήλωση έστω προς τιμήν σας. Χωρίς να θέλω να καταλογίσω ευθύνες υπάρχει μια λογική εξήγηση;

Έχετε δει κάπου στην πόλη έστω ένα άγαλμα ή μια αναφορά στον μεγάλο ποιητή Καρυωτάκη; Ή μια πλατεία που να φέρει το όνομα του διάσημου Μαέστρου Δημήτρη Μητρόπουλου; Δεν νομίζω ότι έχει να κάνει αυτό το φαινόμενο με την Τρίπολη μόνο. Από την πλευρά μου έχω κάνει προτάσεις όχι βέβαια για να με τιμήσουν αλλά για να πραγματοποιήσουμε μια Έκθεση. Δυστυχώς οι Δήμοι και οι Περιφέρειες ενδέχεται να δαπανήσουν τεράστια ποσά για την εμφάνιση ενός λαϊκού τραγουδιστή για ένα βράδυ αλλά δεν δίνουν τίποτα για την κατασκευή του έργου ενός γλύπτη, ενώ σε κάποιες περιπτώσεις έχουν προτείνει και την δωρεάν διάθεσή του... Θεωρούν πολυτέλεια να επενδύσουν στην Τέχνη. Αυτό δείχνει μια χαμηλού επιπέδου αντίληψη για τον Πολιτισμό και την Τέχνη. Σήμερα στην θέση του Καλλιτέχνη έχει μπει ο εργολάβος. Και η εξήγηση είναι απλή: Από τους Καλλιτέχνες δεν μπορούν παρά να κερδίσουν υψηλή αισθητική, το μόνο δηλαδή που δεν τους ενδιαφέρει. Το φαινόμενο είναι γενικό... Κατασκευάζουν εκτρώματα, που αντί να βελτιώνουν την εικόνα μιας πόλης την χειροτερεύουν... Δεν βράζουν όλοι στο ίδιο καζάνι αλλά...

Ταξιδεύω σε όλο τον Κόσμο όμως αυτή την προχειρότητα δεν την έχω συναντήσει πουθενά. Παλιά έφτιαχναν έργα που άντεχαν στον χρόνο. Σήμερα οι κακοτεχνίες και η επιλογή φθηνών υλικών και πρόχειρου σχεδιασμού συντελούν στην γρήγορη φθορά. Εντάξει, μιλάμε για Τέχνη ενώ ο πλανήτης φλέγεται. Όμως η Τέχνη είναι που ενώνει και εξημερώνει τον άνθρωπο. Θα μπορούσε αν οι Ταγοί μας το ήθελαν να αποτελεί την παγκόσμια γλώσσα συνεννόησης, για όλους τους λαούς. Δυστυχώς τα συμφέροντα ποντάρουν στο χάος και την διάσπαση... Εκτιμώ πως στις μελλοντικές επαναστάσεις οι Καλλιτέχνες θα βγάλουν το “φίδι από την τρύπα”.

- Μεγάλο κεφάλαιο ανοίγουμε. Κακά τα ψέματα, η Τέχνη και η Παιδεία θα έπρεπε να εκκινούν από τα νηπιαγωγεία...

Λυπάμαι τα σημερινά παιδιά, για τον κόσμο που θα κληρονομήσουν. Ζούμε με την ψευδαίσθηση της βόλεψης το ίδιο και αυτά. Όλες οι διεργασίες ψυχικές και νοητικές από τον καναπέ ή το κινητό μας. Στο μέλλον θα δημιουργηθεί ένα ψηλό τείχος το οποίο οι επόμενες γενιές προκειμένου να επιβιώσουν θα κληθούν να υπερπηδήσουν. Πώς θα γίνει αυτό όμως; Η ίδια η Φύση δεν έχει ηθική μέσα της. Είναι πιο ανήθικη από τον άνθρωπο. Μόνο αν εμείς οι ίδιοι στο μέλλον αντιληφθούμε τα αδιέξοδα και τον μηχανισμό της παγίδας, (Ρομποτικά συστήματα κλπ διάδοση παντός τύπου φόβου στις μάζες) θα μπορέσουμε να αφυπνιστούμε. Οφείλουμε να είμαστε ταπεινοί, από τον κοινωνικά και πολιτικά ισχυρότερο μέχρι τον τελευταίο...

Ο Νίκος Φλώρος.